تفکر خلاق (Creative Thinking) رو توانایی ارائه راه‌حل‌های منحصربه‌فرد و جدید تعرف میکنن. خلاقانه فکر کردن شیوه‌ای موثر برای حل خلاق مسائل شناخته میشه که یک مهارت نرم (Soft Skill) محسوب میشه. با تقویت تفکر خلاقانه، یک فرد میتونه به مسائل پیشروی خودش، از زوایای مختلف و جدیدی نگاه کنه.
یادگیری تفکر خلاقانه و انتقادی بع دانش‌آموزان کمک میکنه تا با نگرش‌های نوآورانه با مساتئل شخصی یا کاری‌شون برخورد کنن. در هنرستان استارتاپی رکاد، مهارت‌های نرم مختلفی به دانش‌آموزا آموزش داده میشه. داشتن خلاقیت در فکر کردن از مهارت‌هایی هستش که به نوجوانان کمک میکنه تا ابعاد مختلف یک مسئله رو واکاوی کرده و بینش متفاوتی رو به‌دست بیارن.
تفکر خلاق چیست؟
تفکر خلاق، مجموعه‌ای از اقدامات برای توسعه راه‌حل‌های نوآورانه برای حل مشکلات هستش. متفکران خلاق، در ابتدا ایده‌های زیادی ندارن، بلکه با برگزاری جلسات طوفان فکری به راه‌حل‌های جدیدی میرسن که تاکنون به ذهن کسی نرسیده. متفکران خلاق از تمامی ایده‌های جدید استقبال کرده و با آزمایش و ارزیابی، راهکارهای بدیعی رو خلق و اجرا میکنن.
خلاقانه فکر کردن فقط برای موفقیت یک کسب‌وکار مهم نیست. بلکه با تفکر خلاق میشه به بهبود روابط فردی با دیگران، مذاکره موفق، همدلی و… دست یافت. یک دانش‌آموز مسلط به خلاقیت فکری میتونه در بین دوستان، خانواده و محیط کاری عملکردمثبت‌تری داشته باشه.
اهمیت تفکر خلاق چیست؟
تا چندین سال پیش سازمان‌ها و کسب‌وکارها ساختاری ساده‌ای داشتن. اما با رشد فناوری و توسعه فضای اینترنت، خلاقیت نقش مهمی در مشتری‌مداری پیدا کرده. از سویی دیگه روابط فردی نیز با رشد شبکه‌های اجتماعی پیچیده شده. از همین‌رو با استفاده از تفکر خلاق، امکان ایجاد تغییر در کسب‌وکارها و فعالیت‌های تجاری به‌وجود میاد. برای داشتن ارتباط موثر با دیگران باید خلاقیت داشت و با هر فردی با توجه به شرایط وارد تعامل شد.
افرادی که مسلط به خلاقانه فکر کردن باشن، توانایی بیشتری برای حی مسائل پیش روی خود با راه‌حل‌های نوآورانه دارن. تفکر خلاقانه مهمه، چون:
- به حل موثر مشکلات کمک میکنه؛
- میتونین خارج از چارچوب فکر کنین؛
- باعث تقویت ارتباطات میشه؛
- با اطمینان‌خاطر بیشتری بر روی مسائل مختلف کار میکنین؛
- توانایی سازگاری بیشتری با تغییرات به‌دست میارین؛
- تفکر خلاق بهره‌وری‌تون رو افزایش میده؛
- رشد و یادگیری افزایش پیدا میکنه؛
- امکان یافتن اهداف کلیدی براتون فراهم میشه؛
انواع تفکر خلاقانه
انیشتین معتقده که:
” خلاقیت همون چیزی هستش که همه آن رو می‌بینن ولی هیچ کس درباره اون فکر نمیکنه.”
تفکر خلاق دارای انواع مختلفی هستش. شناخت انواع اون کمک زیادی به افراد میکنه تا با مسائل پیشروی خودشون خلاقانه برخورد کنن. خلاقانه فکر کردن همیشه کار ساده‌ای نیست. به همین دلیل باید با انواع اون آشنا شد:
1- تفکر الهام‌بخش
خلاقیت به معنای خلق کردن و ایجاد نمودن هستش. تفکری خلاق محسوب میشه که ایده‌ای جدیدی به فرد یا گروهی از افراد انتقال بده. نیروی خلاقیت، الهام بخشه و دریافت‌کننده یک مجرا یا ظرف برای دریافت و توسعه خلاقیت هستش. در تفکر الهام‌بخش، بینش ایجاد شده، فرد رو هدایت میکنه تا ابزار، طرح یا ایده را که در ذهنش تداعی شده به مرحله ظهور و ایجاد برسونه.
2- تفکر واگرا
تفکر واگرا، فرایندی هستش که در اون فرد انعطاف‌پذیری بیشتری برای مواجه با راهکارهای مختلف ارائه شده برای حل یک مشکل رو داره. این در حالیه که در تفکر همگرا ذهن بر روی یک ایده یا راه‌حل تمرکز داره. طوفان فکری که بخش عمده‌ای از فرایند تفکر خلاق رو تشکیل میده، نوعی از تفکر واگرا محسوب میشه. در طوفان فکری، مغز از یک موضوع خالی میشه تا امکان ایجاد طرح‌های جدید و آزادسازی ایده‌های پیچیده‌تر فراهم بشه.
3- تفکر جانبی
اصطلاح تفکر جانبی (Lateral Creative Thinking) در سال 1967 مطرح شد. در اون زمان تفاوت بین خلاقیت هنری و خلاقیت ایده تازه تعریف شده بود. در تفکر جانبی برای حل مسئله، ایده‌های جدیدتری مطرح میشه، به‌طوری که شاهد دور شدن از ایده‌های قدیمی در این نوع تفکر هستیم. این نوع از تفکر، مغز رو به چالش کشیده و الگوهای متمایزی رو ارائه میده. تفکر جانبی، کمک زیادی به متفکران خلاق میکنه تا خارج از چارچوب مشخص فکر کنن.
4- تفکر زیباشناسانه
تفکر خلاق زیباشناختی بر روی شناسایی موضوعاتی تمرکز داره که زیبا و دلپذیرترند. بسیاری از خلاقیت‌ها، نمای متفاوتی رو ایجاد میکنن. به‌خصوص در موضوعات هنری، دنیای دیجیتال، موسیقی و حتی معماری.
5- تفکر سیستمی
در نهایت، تفکر خلاق سیستمی به بررسی تمامی ارتباطات بین اجزا یا موضوعات مختلف میپردازه. شناسایی اجزا باعث میشه تا یک کل مرتبط رو شناسایی کنیم. ایده پشت تفکر سیستمی اینه که متوجه بشیم، چگونه فعالیت یا تغییر یک عضو باعث تغییر در عناصر دیگه و کل مجموعه میشه. درک وابستگی متقابل بین عناصر، کمک زیاد به بهبود تفکر خلاق، شناسایی مسائل و ارائه راه‌حل‌های متفاوت میکنه.
موانع تفکر خلاقانه
خلاقانه فکر کردن، مسیری ایده‌آل هستش، اما متاسفانه همیشه کار به خوبی پیش نمیره و امکان خلاق فکر کردن فراهم نمیشه. برخی از موانع کلیدی تفکر خلاقانه:
- نگرش منفی: تفکر خلاقانه انرژی زیادی از فرد یا اعضای تیم میگیره. به همین دلیل در بسیاری از مواقع نگرش منفی نسبت به اون وجود داره؛
- ترس از شکست: خلاقانه فکر کردن یعنی رفتن راه‌های جدیدی که کسی تاکنون از اون استفاده نکرده. بنابراین ریسک و احتمال شکست وجود داره.
تام واتسون موسس IBM میگه: ” سریع‌ترین راه برای موفقیت این است که احتمال شکست خود را دو برابر کنید. شکست شرط لازم موفقیت است.”؛ - استرس اجرا کردن ایده‌ها: تفکر خلاقانه نیاز به زمان زیادی داره. اجرای ایده‌های جدید و ارزیابی اونها استرس زیادی رو ایجاد میکنه؛
- ایجاد فرضیات: در تفکر خلاق، فرضیات مرسوم نقض میشن و نیاز مبرمی برای ایجاد فرضیات جدید خارج از قاعده داریم؛
- تمرکز بیش از حد به منطق: تفکر خلاقانه بر پایه اصول تحلیل ایجاد میشه و این موضوع میتونه تخیل، شهود و احساس رو تحت تاثیر قرار بده.
چگونه تفکر خلاق را در خود پرورش دهیم؟
خلاقانه فکر کردن موضوعی نیست که به‌صورت ناگهانی در افراد ایجاد بشه. برای تقویت تفکر خلاق باید:
- با کنجکاوی با مسائل برخورد کنین؛
- ذهن باز داشته باشین؛
- مسیرهایی رو برید که خودتون یا دیگران تاکنون نرفته‌اند؛
- تلاش کنین تا اوضاع را بهبود داده و مشکلی رو برطرف کنین؛
- مغز خود را تحریک کرده و متفاوت به مسائل نگاه کنین؛
- دیگران (رقبا، افراد موفق، نمونه‌های خارجی و…) رو رصد کنین و بررسی کنید که چه راهکارهایی رو برای حل مسائل، مشابه با مشکلات شما، استفاده میکنن؛
- به طوفان فکری و کار تیمی بپردازین. اجازه بدین تمامی اعضای تیم درباره مسائل مختلف نظرات‌شون رو ارائه کنن.
اهمیت رشد تفکر خلاقانه برای دانش‌آموزان
نوجوانان تلاش بسیاری برای موفقیت دارن. اونها سعی میکنن تا رشته تحصیلی متناسبی رو انتخاب کنن تا مسیر شغلی موفقی رو در آینده داشته باشن. تفکر خلاق تنها برای کسب‌وکارهای تجاری یا تیم‌های نوآور مطرح نیست. نوجوانان نیز با تقویت تفکر خلاقانه در خود میتونن بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی و مسائلی که با اون مواجه میشن رو تحلیل کنن تا روابط خودشون رو با دوستان یا اعضای خانواده بهبود دهند.
جوانی که خلاقانه و انتقادی فکر میکنه، ایستا نیست و به دنبال رویکردهای جدیدی برای تقویت خوباوری و اعتمادبه‌نفس هستش، بالطبع چنین دانش‌آموزی شانس بیشتری برای دستیابی به موفقیت در عرصه‌های علمی، ورزشی، مهارتی، تزکیه نفس و… داره. رکاد به‌عنوان بهترین هنرستان ناحیه 4 مشهد، تلاش بسیاری داره تا در کنار مباحث آموزشی مصوب به تقویت مهارت‌های نرم مانند تفکر خلاق بپردازه.
سخن پایانی
تفکر خلاق از مهارت‌های نرم کلیدی هستش که تسلط به اون کمک زیادی به افراد میکنه تا با رویکرد متفاوتی با مسائل برخورد کرده و راهکارهای مبتکرانه را یافته و اجرا کنن. برای یادگیری مهارت تفکر خلاق باید به سراغ موسسات آموزشی معتبری بروید که از مدرسین مجربی در این زمینه استفاده میکنن.
تفکر خلاق در کارآفرینی و استارتاپ‌ها نقش کلیدی داره. برای همین هنرستان استارتاپی رکاد در کلاس‌های فوق برنامه خودش این مباحث رو گنجونده تا دانش‌آموزان فرصت تغییر در نحوه فکر کردن به مسائل مختلف رو داشته باشن. برای ثبت‌نام در هنرستان استارتاپی پسرانه و دخترانه رکاد، همین حالا با کارشناسان ما تماس بگیرین.
